Κύριο γνώρισμα της μαρξιστικής θεωρίας είναι η ‘υλιστική’ θέση ότι η κοινωνία καθορίζει τη συνείδηση. Σύμφωνα με τη θέση αυτή, οι ιδεολογικές θέσεις είναι συνάρτηση των ταξικών θέσεων κι η κυρίαρχη ιδεολογία στην κοινωνία είναι η ιδεολογία της άρχουσας τάξης της. Αυτό αντιτίθεται προς την ‘ιδεαλιστική’ θέση που δίδει προτεραιτότητα στην συνείδηση (όπως στην φιλοσοφία του Χέγκελ). Οι μαρξιστές διαφέρουν σε σχέση με το θέμα αυτό
: μερικοί ερμηνεύουν τη σχέση μεταξύ κοινωνικής ύπαρξης και συνείδησης ως μια σχέση άμεσου προσδιορισμού, άλλοι τονίζουν τη διαλεκτική της φύση.Στον ορθοδοξο μαρξισμό η ιδεολογία είναι ‘ψευδής συνείδηση’, η οποία προκύπτει από τη μίμηση της κυρίαρχης ιδεολογίας από την πλευρά αυτώβ των οποίων δεν αντανακλά τα συμφέροντα. Από την άποψη αυτή τα μαζικά μέσα διαδίδουν την κυρίαρχη ιδεολογία
: τις αξίες της τάξεως που κατέχει κι ελέγχει τα μέσα. Σύμφωνα με τους οπαδούς της μαρξιστικής πολιτικής οικονομίας τα μαζικά μέσα επικοινωνίας κρύβουν την οικονομική βάση της ταξικής πάλης: «η ιδεολογία γίνεται ο δρόμος μέσω του οποίου εξαλείφεται η πάλη μάλλον παρά η αρένα της πάλης» (Curran et al. 1982: 26).Ο
Althusser απέρριψε την ιδέα της ψευδούς συνείδησης, τονίζοντας ότι η ιδεολογία είναι το μέσο που μας επιτρέπει να αποκτούμε την εμπειρία του κόσμου (Curran et al. 1982: 24). Ο Αλτουσεριανός μαρξισμός τονίζει την αδυναμία απλουστευτικής θεώρησης και την υλική φύση της ιδεολογίας: π.χ. η ιδεολογία θεωρείται δικαιωματικά ως καθοριστική δύναμη. Η ιδεολογική λειτουργία των μαζικών μέσω στη Δύση συμβάλλει στην αναπαραγωγή του καπιταλιστικού συστήματος.Ένας άλλος μαρξιστής θεωρητικός της ιδεολογίας, ο
Valentin Volosinov, έπαιξε σημαντικό ρόλο στις βρεταννικές πολιτιστικές σπουδές. Ο Volosinov υποστήριξε ότι η θεώρηση της ιδεολογίας, που δίνει στην καθαρά θεωρητική έννοια της συνείδησης μιαν ύπαρξη πρότερη των υλικών μορφών, τις οποίες οργανώνει, δε θα μπορούσε παρά να είναι μεταφυσική. Οι ιδεολογικές μορφές δεν είναι το προϊόν της συνείδησης, αλλά μάλλον την παράγουν. Όπως γράφει ο Tony Bennett: «Αντί να θεωρούνται προϊόντα των τύπων συνείδησης των οποίων τα περιγράμματα καθορίζονται αλλού - στην οικονομική σφαίρα, τα σημασιοδοτικά συστήματα, που συνιστούν τη σφαίρα της ιδεολογίας, θεωρούνται τα ίδια ως οχήματα μέσω των οποίων παράγεται η συνείδηση των κοινωνικών φορέων» (Bennett 1982: 51).Είναι σαφές ότι, οι μαρξιστές θεωρητικοί συμφωνούν ότι τα μαζικά μέσα έχουν ιδεολογική ισχύ, αλλά διίστανται ως προς τη φύση της.